Opactwo Cystersów Sulejów położone jest w Podklasztorzu czyli dzisiaj jednej z dzielnic Sulejowa. Kompleks ten uznaje się za jedne z najlepiej zachowanych budynków i zespołów klasztornych cystersów w całym kraju. To ważny i okazały zabytek architektury romańskiej, został też wpisany na listę zabytków.

Najważniejsze zachowane elementy klasztoru

-Kościół Tomasza Kantuaryjskiego – składa się głównie z trójnawowej bazyliki wraz z transeptem. Dane dotyczące konsekracji tego kościoła zostały przyjęte jako zakończenie budowy, było to w 1232 roku. Kształt kościoła został zachowany w nienaruszonym stanie. Front zamku ozdabia romański portal oraz rozeta. Wyposażenie kompleksu cystersów pochodzi z okresu baroku i rokoka.

-Wschodnie skrzydło klasztoru czyli jego jedyna zachowana część, w tej chwili jest to część muzeum. W tym skrzydle zachował się również późnoromański kapitularz a także gotyckie krużganki. Sklepienie kapitularza znajduje się po jednej stronie na środku pokoju. Południowe skrzydło, używane już od XVI wieku, jest niestety w ruinie. W przeszłości trzy skrzydła klasztoru i kościół otaczały zamknięcie.

Najlepszy okres

Okres szczytowego i największego rozwoju klasztoru zwanego Opactwem Cystersów nastąpił pod rządami opata Piotra. Klasztor w połowie XIII wieku posiadał nawet około pięćdziesięciu wsi i czterdziestu pięciu dziesięcin. Miał wtedy ogromny immunitet, kościoły czy targi i regalia. Rozwój opactwa jednak został zahamowany, co było tego przyczyną? Już w XIII w. cystersi sulejowscy zaczęli liczne spory z norbertanami, którzy zamieszkiwali pobliski Witów wraz z rycerstwem z okolic. Później doszło też do pożarów i ziszczeń. Historia opactwa obfituje w różne wydarzenia które przyczyniły się do wielu zniszczeń.